Một quốc gia châu Á vừa chính thức ngừng xuất khẩu dầu cọ, khủng hoảng lạm phát càng thêm dai dẳng

Ngày 28/4, Indonesia bắt đầu áp đặt lệnh cấm xuất khẩu dầu cọ trong bối cảnh nhà sản xuất dầu cọ hàng đầu thế giới này đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt nguồn cung dầu ăn và vật giá leo thang.

Trong quyết định cuối cùng đưa ra tối 27/4, Chính phủ Indonesia cũng khẳng định lệnh cấm sẽ áp dụng với toàn bộ những loại hạt có dầu, chứ không chỉ riêng dầu ăn như tuyên bố trước đó. 

Theo Tổng thống Joko Widodo, mặc dù lệnh cấm sẽ tác động tiêu cực đến năng suất thu hoạch của nông dân trong ngắn hạn song quyết định này sẽ giúp nguồn cung trong nước được ưu tiên đảm bảo. Lệnh cấm sẽ chỉ được dỡ bỏ khi Indonesia thực sự giải quyết được vấn đề thiếu hụt của chính mình.

Dẫu vậy, từ nay cho tới lúc đó, động thái hạn chế xuất khẩu dầu cọ của Indonesia có thể khiến cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu trở nên trầm trọng hơn sau khi hàng trăm loại sản phẩm tiêu dùng buộc phải đẩy giá. 

Theo ông James Fry, chủ tịch công ty tư vấn LMC International, Indonesia là nhà sản xuất dầu cọ lớn nhất thế giới, và tuyên bố của ông Widodo đã đẩy một loạt vật giá leo thang. Hợp đồng tương lai dầu cọ thô tại Malaysia, được dùng làm thước đo cho giá cả quốc tế, đã có lúc tăng gần 7%, theo CNN.

Cú sốc này sau đó có dịu đi đôi chút sau khi Reuters và tờ Bloomberg đưa tin rằng chính phủ Indonesia có thể sẽ loại trừ dầu cọ thô ra khỏi danh sách hạn chế. Các sản phẩm còn lại, bao gồm dầu cọ olein và các loại sản phẩm tinh chế từ dầu cọ thô vốn được dùng trong nấu ăn và mỹ phẩm vẫn sẽ phải áp dụng lệnh cấm.

Đáp lại tuyên bố của Indonesia, Hiệp hội Dầu cọ Indonesia-GAPKI cho biết mình tôn trọng quyết định của Chính phủ, song cũng lưu ý rằng nếu lệnh cấm tác động tới tính bền vững của ngành dầu cọ, Hiệp hội sẽ yêu cầu Chính phủ đánh giá lại.

TẦM QUAN TRỌNG CỦA DẦU CỌ

Dầu cọ là thành phần phổ biến được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm, mỹ phẩm và đồ gia dụng. Gần 50% tất cả các sản phẩm đóng gói trong siêu thị đều có sự góp mặt của dầu cọ, theo WWF. 

Ngoài ra, dầu cọ cũng được dùng để nấu ăn ở nhiều quốc gia, trong đó có Ấn Độ - nước nhập khẩu hàng đầu thế giới. Chính vì vậy, lệnh cấm đối với thành phần quan trọng này có thể khiến một loạt các mặt hàng tăng giá, từ dầu ăn, mì gói, đồ ăn nhẹ, bánh mì nướng cho đến bơ thực vật. 

Được biết trước đó, giá dầu cọ đã chịu nhiều áp lực do căng thẳng xung đột Nga-Ukraine khi thị trường tranh giành nhau tìm giải pháp thay thế cho các lô hàng dầu hướng dương mắc kẹt tại các cảng Biển Đen. 

“Chúng ta đang gặp phải một “cơn bão” hoàn hảo. Một vài yếu tố khác, chẳng hạn như hạn hán ở Nam Mỹ và Canada cũng đã hạn chế nguồn cung dầu đậu nành và dầu hạt cải’’, ông James Fry khẳng định.

Theo Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), Indonesia là nhà sản xuất dầu cọ số một thế giới, chiếm 59% tổng sản lượng toàn cầu vào năm 2021, trong đó hơn 30% sản lượng là tiêu thụ ở thị trường trong nước. Ấn Độ, Trung Quốc, Liên minh châu Âu và Pakistan là những khách hàng chính của Indonesia. 

Trong khi đó, Malaysia và Thái Lan lần lượt chiếm 25% và 4% sản lượng dầu cọ toàn cầu. Colombia, Nigeria và Guatemala cũng là những nhà sản xuất lớn.

Chính vì vậy, ngay sau thông tin Indonesia cấm xuất khẩu dầu cọ, một số nhà phân tích cho rằng Malaysia có thể hỗ trợ giải quyết cuộc khủng hoảng và bù đắp phần nào lượng dầu cọ thiếu hụt. Tuy nhiên, đáng tiếc, nước này cũng đang phải đối mặt với vấn đề khan hiếm nguồn cung và thiếu hụt lao động kể từ sau đại dịch. 

“Hàng tồn kho đang ở mức thấp nhất trong lịch sử tại Malaysia”, các nhà phân tích cho biết.

Indonesia là nhà sản xuất dầu cọ số một thế giới, chiếm 59% tổng sản lượng toàn cầu vào năm 2021

Theo BV Mehta, Giám đốc điều hành một Hiệp hội chiết xuất dung môi, Ấn Độ, quốc gia phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu dầu thực vật, đã ngay lập tức chịu tác động sau khi lệnh cấm được ban hành. Hiện các nhà sản xuất nước này đang phải chuyển sang các nguyên liệu thay thế, chẳng hạn như dầu hạt cải và dầu đậu phộng để đối phó với sự tăng giá của dầu hướng dương và dầu cọ. Ấn Độ cũng cho biết sẽ tăng cường sản xuất để đảm bảo an ninh lương thực.

"Đà tăng giá trong suốt 2 năm qua đã dạy chúng tôi phải biết nâng cao chất lượng sản phẩm và năng suất. Sau căng thẳng Nga và Ukraine, giờ đây Indonesia lại một lần nữa cho chúng tôi một bài học", ông BV nói thêm.

LỆNH CẤM VÀO ĐÚNG THỜI ĐIỂM KHÓ KHĂN NHẤT

CNN đánh giá lệnh cấm của Indonesia được đưa ra vào đúng thời điểm bão giá tồi tệ nhất đối với người tiêu dùng toàn cầu. 

Hồi đầu tháng này, Tổ chức Nông lương Liên hợp quốc (FAO) cho biết giá lương thực thế giới đã tăng lên mức kỷ lục trong tháng 3. Xung đột địa chính trị cũng đã gây ra nhiều cú sốc lớn cho thị trường tiêu thụ ngũ cốc và dầu thực vật. 

Lệnh cấm của Indonesia được đưa ra vào đúng thời điểm bão giá tồi tệ nhất đối với người tiêu dùng toàn cầu

Chính vì vậy, theo các nhà phân tích JPMorgan, lệnh cấm xuất khẩu của Indonesia chẳng khác nào “đổ thêm dầu vào lửa”, khi mà cuộc khủng hoảng giá cả vốn vẫn chưa hề có dấu hiệu hạ nhiệt. 

“Đây là lời cảnh báo về sự dễ tổn thương của các chuỗi cung ứng nông sản trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị Nga-Ukraine và chi phí sản xuất leo thang’’, các chuyên gia phân tích. 

“Bằng một cách nào đó, thế giới đã dựa vào lượng dầu cọ Indonesia "để lấp đầy khoảng trống" trong một nguồn cung đang gặp nhiều gián đoạn và Indonesia đã bất ngờ ngăn chặn điều đó xảy ra’’, ông James Fry nói.

Theo Tosin Jack, Giám đốc hàng hóa tại Mintec ở Anh, động thái của Indonesia chắc chắn sẽ khiến lạm phát, vốn đã ở mức cao kỷ lục trở nên trầm trọng hơn, và người dân từ Á đến Âu chắc chắn sẽ tiếp tục đối mặt với đà tăng lạm phát dai dẳng.