Cần công cụ siết thị trường vàng

Nghị định 24/2012/NĐ-CP ngày 3/4/2012 về quản lý kinh doanh vàng (Nghị định 24) sau hơn 10 năm đã bộc lộ những bất cập, do đó cần thiết phải sửa đổi để đưa thị trường vàng về “quỹ đạo” ổn định và bền vững hơn.

Giá vàng liên tục lập kỷ lục mới

Theo nhận định của Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Phạm Thanh Hà, sau 12 năm áp dụng Nghị định 24 về quản lý kinh doanh vàng, mặc dù chịu ảnh hưởng của giá vàng thế giới, nhiều thời điểm giá vàng miếng SJC biến động phức tạp, nhưng doanh số mua, bán vàng miếng SJC tương đối cân bằng, giảm, phản ánh nhu cầu vàng miếng trong nền kinh tế có xu hướng thấp xuống. Như vậy, Nghị định 24 đã hoàn thành “sứ mệnh”: Kiểm soát được rủi ro cho hệ thống ngân hàng, ổn định thị trường vàng, hạn chế tình trạng “vàng hóa”.

“Tuy nhiên từ năm 2022 đến nay, giá vàng quốc tế biến động mạnh, giá vàng miếng SJC trong nước tăng với tốc độ nhanh hơn giá vàng quốc tế. Mức chênh lệch giá vàng trong nước và quốc tế liên tục giãn rộng, trên 10 triệu đồng/lượng, có thời điểm 18 triệu đồng/lượng” - ông Hà nói.

Những ngày gần đây, thị trường vàng lại liên tục chứng kiến giá vàng leo thang thẳng đứng và liên tục lập kỷ lục mới. Giữa tuần qua, giá vàng miếng SJC có thời điểm bật lên mức 84 triệu đồng/lượng, vàng nhẫn tròn trơn cũng vượt mức 77 triệu đồng/lượng.

Như vậy, có thể thấy, mặc dù nhà quản lý đã có nhiều nỗ lực, song dường như giá vàng vẫn như “con ngựa bất kham” khó có thể kìm cương. Đáng chú ý, theo nhận định của giới chuyên gia, giá vàng SJC và vàng nhẫn trong nước tăng mạnh thời gian gần đây là do tác động của việc giá vàng thế giới liên tục lập kỷ lục cao nhất lịch sử.

Tuy nhiên, điều đáng nói ở chỗ, giá vàng thế giới cho dù có tăng cao bao nhiêu thì vẫn bị một khoảng chênh lệch rất xa so với giá vàng trong nước. Mức chênh lệnh luôn duy trì một khoảng cách 10 - 15 triệu đồng/lượng, thậm chí có thời điểm mức chênh tới 20 triệu đồng/lượng.

So với giá thế giới thì là như vậy, còn ngay tại thị trường trong nước, giá vàng các loại cũng có các mức chênh không có sự đồng nhất giữa các loại vàng so với vàng miếng SJC. Việc tồn tại chênh lệch cao giữa giá vàng miếng SJC so với các loại vàng miếng khác, vàng trang sức mỹ nghệ 99,99% và giá vàng quốc tế, theo đánh giá của Bộ Công an, là lý do dẫn đến tình trạng buôn lậu vàng vào Việt Nam.

Theo bà Phạm Thanh Hà, mặc dù có giải pháp “Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng” nhằm kiểm soát chặt chẽ nguồn cung, nhưng từ năm 2014 đến nay, NHNN chưa tổ chức đấu thầu bán vàng miếng, tăng cung trên thị trường. Điều này dẫn đến tình trạng nguồn cung vàng miếng SJC trên thị trường bị hạn chế, và đây chính là một trong những nguyên nhân khiến chênh lệch giữa giá vàng trong nước và quốc tế duy trì ở mức cao.

Cần thiết có sàn giao dịch vàng

Từ sau Tết Nguyên đán đến nay, thị trường vàng trong nước liên tục chứng kiến những “cơn sóng” về giá. Đặc biệt, tình trạng khan hiếm vàng miếng SJC, vàng nhẫn 24K, khiến giá vàng có lúc lên cao chưa từng có, nhưng cũng có phiên rơi thẳng đứng khiến nhà đầu tư lao đao.

Nhận định về tình trạng giá vàng tăng nóng hiện nay, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh (Học viện Tài chính) cho rằng, các kênh đầu tư như cổ phiếu, bất động sản thời điểm này không được đánh giá cao, bởi việc đầu tư cổ phiếu thì không dễ với người tay ngang, trong khi thị trường bất động sản lại trầm lắng kéo dài còn lãi suất tiền gửi thì thấp, nên kênh vàng đang hấp dẫn nhất. Người dân đổ xô vào mua vàng cũng là một phần của nguyên nhân đẩy giá vàng lên cao.

Giới chuyên gia trong ngành nhận định: Từ khi có Nghị định 24, NHNN chỉ cấp giấy phép nhập khẩu vàng nguyên liệu cho các doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất vàng trang sức, mỹ nghệ. Trong khi ngành trang sức mỹ nghệ tại Việt Nam, mỗi năm cần khoảng 20 tấn vàng nguyên liệu. Tình trạng chênh lệch giá kéo dài sẽ càng gây khó khăn trong quản lý thị trường vàng, nhất là tình trạng buôn lậu vàng có nhiều nguy cơ gia tăng.

Cùng với giá vàng, giá USD cũng đang có xu hướng tăng cao, mà theo nhiều chuyên gia kinh tế, nguyên nhân do chênh lệch lãi suất giữa VND - USD âm kéo dài, tạo ra áp lực rút vốn, nhập khẩu tư liệu sản xuất đang bật tăng mạnh trong những tháng đầu năm, biến động giá vàng và chênh lệch giữa giá vàng trong nước và quốc tế khiến tỷ giá trên thị trường tự do rất khó lường.

“SJC được xác định là vàng thương hiệu quốc gia, nên dù vàng của các thương hiệu khác cũng có chất lượng tương đương, thì người dân vẫn lựa chọn SJC” - GS.TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cho biết, đồng thời nêu quan điểm, rất cần sửa đổi Nghị định 24 theo hướng không nhất thiết phải độc quyền Nhà nước về một thương hiệu vàng. Cùng với đó, có thể để nhiều doanh nghiệp tham gia vào quá trình sản xuất vàng miếng. Theo vị chuyên gia này, khi cung được tự do, người dân tiếp cận vàng tích lũy sẽ dễ hơn, không còn tình trạng khan hiếm.

Nhiều ý kiến cho rằng, việc sửa đổi Nghị định 24 là cần thiết, vì thời điểm này đã bộc lộ nhiều điểm lỗi thời. Trong trường hợp sửa đổi Nghị định 24, NHNN có thể xem xét thành lập sàn giao dịch vàng. Trên thực tế, sàn giao dịch vàng đã tồn tại dù chưa có quy định của pháp luật điều chỉnh hoạt động này. Việt Nam vẫn đang thiếu những quy định để tạo ra một sân chơi chính thức cho giới đầu tư, giải quyết vấn nạn mua vàng về găm trong két, khiến giá vàng bị đẩy lên cao.

Nhiều ý kiến cũng tán thành quan điểm cần thiết có sàn giao dịch vàng, bởi không chỉ góp phần giảm thiểu giao dịch vàng vật chất, huy động được nguồn vàng trong dân, mà còn tăng dự trữ vàng quốc gia, tăng thu thuế cho nhà nước và quan trọng hơn là sẽ loại bỏ những sàn vàng chui hoạt động bất hợp pháp.

GS.TS Hoàng Văn Cường cho rằng, sự ra đời của sàn vàng sẽ góp phần thay đổi tâm lý của người dân. Điểm tiện lợi rõ nhất của sàn vàng là người dân không phải đi xa để giao dịch, cũng không phải lo cất trữ vàng, nhất là tránh được mối lo vàng giả... Bởi vì, chứng chỉ vàng sẽ là công cụ bảo đảm sự an tâm về tất cả những vấn đề nói trên. Khi đó, vàng sẽ nằm trên thị trường, hàng hóa được lưu thông trên thị trường.

“Khi ở giai đoạn nguồn cầu gia tăng nếu vàng nằm trên thị trường thì sẽ lưu thông được, không phải mua vàng thế giới về đúc thành miếng rồi bán như thị trường vẫn làm hiện nay và người bán vẫn có vàng để bán trên thị trường” - ông Cường phân tích, đồng thời cho rằng, sàn vàng chính là công cụ điều tiết, ổn định thị trường vàng, từ đây, khoảng cách giá vàng trong nước và thế giới sẽ được kéo giảm, khi đó, chắc chắn sẽ không còn tình trạng người dân đổ xô mua hoặc bán vàng gây biến động cho thị trường vàng như thời gian qua.