Thái Lan và Campuchia gặp khó trong kinh doanh – thương mại kể từ khi xảy ra xung đột biên giới

Vai trò kinh tế - thương mại giữa Thái Lan và Campuchia trước xung đột

Trước khi xảy ra căng thẳng, Thái Lan và Campuchia có quan hệ thương mại song phương phát triển khá nhanh:

Kim ngạch thương mại: Năm 2010, tổng kim ngạch thương mại song phương đạt khoảng 2,5-3 tỷ USD, trong đó Thái Lan xuất siêu lớn.

Hàng hóa chủ lực: Thái Lan xuất sang Campuchia: hàng tiêu dùng, nhiên liệu, vật liệu xây dựng, hàng điện tử, ô tô và linh kiện. Campuchia xuất sang Thái Lan: nông sản (gạo, sắn, ngô), thủy sản, nguyên liệu thô và một phần hàng may mặc gia công.

Giao thương biên giới: Các cửa khẩu như Poipet - Aranyaprathet, O'Smach - Chong Chom, Cham Yeam - Hat Lek... là điểm trung chuyển quan trọng cho cả hàng hóa và lao động.

Du lịch - dịch vụ: Mỗi năm có hàng trăm nghìn lượt người qua lại biên giới đế mua bán, du lịch, thăm thân, góp phần tạo nguồn thu cho dịch vụ lưu trú, ăn uống, vận tải.

Khi biên giới mở và ổn định, thương mại giữa hai nước đóng vai trò là động lực tăng trưởng cho các tỉnh giáp ranh như Banteay Meanchey, Oddar Meanchey (Campuchia) và Sa Kaeo, Surin, Trat (Thái Lan).

Tác động tiêu cực của xung đột biên giới

Kể từ khi xung đột leo thang, hoạt động kinh doanh - thương mại giữa Thái Lan và Campuchia đối mặt với nhiều khó khăn:

Gián đoạn lưu thông hàng hóa

Khi căng thẳng xảy ra, các cửa khẩu tạm thời đóng hoặc hạn chế thời gian hoạt động, khiến:

Xe tải chở hàng phải chờ đợi nhiều giờ, thậm chí nhiều ngày.

Một số doanh nghiệp phải chuyển hướng qua các cửa khẩu xa hơn, làm tăng chi phí vận chuyển.

Hàng dễ hỏng như rau quả, thủy sản bị thiệt hại.

Tâm lý e ngại của nhà đầu tư và thương nhân

Các công ty Thái Lan tạm hoãn hoặc thu hẹp dự án tại Campuchia vì lo ngại rủi ro an ninh. Ngược lại, doanh nghiệp Campuchia cũng e dè trong việc ký kết hợp đồng dài hạn với đối tác Thái Lan. Điều này làm giảm dòng vốn FDI và hạn chế mở rộng chuỗi cung ứng.

Suy giảm du lịch và dịch vụ biên giới

Du khách quốc tế, đặc biệt là từ phương Tây, thường tránh các khu vực có nguy cơ xung đột. Lượng khách qua lại cửa khẩu Poipet - Aranyaprathet giảm mạnh trong thời gian cao điểm căng thẳng, kéo theo dịch vụ khách sạn, nhà hàng, casino sụt giảm.

Phản ứng và biện pháp ứng phó

Nỗ lực ngoại giao

Hai chính phủ nhiều lần tổ chức đối thoại song phương, với sự trung gian của ASEAN, để giảm căng thẳng. Một số thỏa thuận tạm thời được ký kết nhằm đảm bảo giao thương ở mức tối thiểu và tránh đụng độ quân sự ở khu vực cửa khẩu.

Đa dạng hóa tuyến thương mại

Doanh nghiệp hai nước tìm cách sử dụng đường biển hoặc đường hàng không để vận chuyển hàng hóa, dù chi phí cao hơn. Một số lô hàng quá cảnh qua Việt Nam hoặc Lào để tránh điểm nóng biên giới.

Tăng cường thương mại chính ngạch

Các công ty chuyển từ hình thức thương mại tiểu ngạch sang chính ngạch để có giấy tờ, hợp đồng bảo đảm hơn, giúp giải quyết tranh chấp thương mại và giảm rủi ro khi cửa khẩu đóng đột ngột.

Tác động lâu dài tới quan hệ thương mại

Nếu căng thẳng biên giới kéo dài, tác động tiêu cực có thể lan rộng:

Suy giảm kim ngạch thương mại song phương: Thái Lan có thể mất thị trường xuất khẩu truyền thống ở Campuchia, trong khi Campuchia sẽ tìm nguồn cung từ Việt Nam, Trung Quốc.

Mất cơ hội phát triển khu kinh tế đặc biệt (SEZ): Kế hoạch xây dựng các khu kinh tế chung ở biên giới có nguy cơ bị đình trệ.

Gia tăng phụ thuộc vào nước thứ ba: Khi giao thương qua biên giới bị gián đoạn, cả hai nước có thể buộc phải phụ thuộc hơn vào các tuyến thương mại qua nước láng giềng khác.

Khả năng cải thiện và triển vọng

Triển vọng thương mại giữa Thái Lan và Campuchia phụ thuộc nhiều vào mức độ ổn định chính trị - an ninh biên giới. Một số yếu tố tích cực:

ASEAN tiếp tục đóng vai trò trung gian thúc đẩy giải pháp hòa bình.

Nhu cầu thị trường hai bên vẫn lớn, đặc biệt là về nông sản, nhiên liệu, hàng tiêu dùng.

Các doanh nghiệp tư nhân tích cực tìm cách duy trì kênh giao thương và hợp tác đầu tư.

Tuy nhiên, nếu bất đồng về biên giới không được giải quyết căn bản, các biện pháp tạm thời chỉ giúp hạn chế thiệt hại chứ chưa thể khôi phục hoàn toàn mức thương mại trước xung đột.

Xung đột biên giới giữa Thái Lan và Campuchia không chỉ là vấn đề lãnh thổ, mà còn kéo theo hệ quả kinh tế sâu rộng. Từ việc gián đoạn chuỗi cung ứng, giảm dòng vốn đầu tư, sụt giảm du lịch cho tới ảnh hưởng tới đời sống người dân biên giới, tất cả đều cho thấy tầm quan trọng của hòa bình và ổn định đối với thương mại.

Muốn khôi phục đà tăng trưởng, hai nước cần song song tiến hành đối thoại ngoại giao, thúc đẩy hợp tác kinh tế - thương mại ở các lĩnh vực ít nhạy cảm, và khai thác cơ hội từ các cơ chế khu vực như ASEAN để giảm căng thẳng. Đây không chỉ là lợi ích kinh tế, mà còn là nền tảng để xây dựng lòng tin và gắn kết khu vực.

Tiến sĩ Nguyễn Thắng Cảnh