Sửa đổi Luật Đất đai năm 2025 để tránh khiếu nại khi thu hồi đất

Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới với những yêu cầu cấp thiết về phát triển kinh tế, mở rộng hạ tầng và công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Một trong những vấn đề gây bức xúc xã hội và kéo dài nhiều năm qua chính là tình trạng khiếu kiện liên quan đến việc thu hồi đất. Việc sửa đổi Luật Đất đai năm 2025, vì vậy, trở thành một nhu cầu cấp bách nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, giảm thiểu tranh chấp, khiếu kiện, đồng thời tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

THỰC TRẠNG KHIẾU NẠI, TỐ CÁO KHI THU HỒI ĐẤT

Trong nhiêu năm qua, khiếu nại, tố cáo vê đất đai chiếm tỉ lệ lớn trong tổng số vụ việc khiếu nại hành chính tại Việt Nam. Theo báo cáo của Thanh tra Chính phủ, có tới 60-70% vụ khiếu nại liên quan đến lĩnh vực đất đai, đặc biệt là việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Các nguyên nhân chú yếu bao gồm:

• Giá đền bù chưa thỏa đáng: Mức bồi thường thường thấp hơn giá trị thị trường, gây thiệt thòi cho người bị thu hồi đất.

• Thiếu minh bạch: Quy trình thu hồi, lập quy hoạch, và ra quyết định thu hôi đất chưa được công khai minh bạch, dẫn đến nghi ngờ và mất lòng tin.

• Chưa đảm bảo tái định cư ổn định: Nhiều trường hợp người dân bị thu hồi đất nhưng chưa được bố trí nơi ở mới phù hợp, ảnh hưởng tới đời sống và sinh kế.

• Quy hoạch "treo": Đất bị quy hoạch nhưng chậm triển khai, khiến người dân không được sử dụng hiệu quả trong thời gian dài.

Những vấn đề trên cho thấy sự cần thiết phải sửa đổi Luật Đất đai theo hướng công khai, minh bạch, bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người dân khi Nhà nước thu hồi đất.

MỤC TIÊU SỬA ĐỔI LUẬT ĐẤT ĐAI NĂM 2025

1. Hoàn thiện cơ sở pháp lý về thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.

2. Giảm thiểu tranh chấp, khiếu nại phát sinh trong quá trình thu hồi đất.

3. Tăng cường sự minh bạch, trách nhiệm giải trình của cơ quan Nhà nước.

4. Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất.

5. Tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội và sử dụng đất hiệu quả.

NHỮNG ĐIỂM MỚI QUAN TRỌNG TRONG SỬA ĐỔI LUẬT ĐẤT ĐAI NĂM 2025

1. Làm rõ các trường hợp Nhà nước thu hồi đất

Luật mới quy định rõ ràng và chi tiết hơn các trường hợp Nhà nước thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Đồng thời, quy định chặt chẽ các điều kiện, tiêu chí đánh giá "lợi ích công cộng" nhằm tránh việc lạm dụng thu hồi đất phục vụ cho các dự án tư nhân đội lốt đầu tư công.

2. Xây dựng cơ chế định giá đất tiệm cận giá thị trường

Một trong những cải cách đáng chú ý là thiết lập Hội đồng định giá đất cấp tỉnh độc lập, có sự tham gia của đại diện người dân, chuyên gia và doanh nghiệp, để đảm bảo khách quan trong việc xác định giá bồi thường. Giá đất phải được công khai, cập nhật thường xuyên, tránh tình trạng chênh lệch lớn giữa giá bồi thường và giá thị trường.

3. Công khai, minh bạch thông tin quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất

Dự thảo Luật yêu cầu mọi thông tin liên quan đến quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, quyết định thu hồi, phương án bồi thường phải được công bố công khai

4. Bảo đảm tái định cư trước khi thu hồi đất

Luật mới quy định nguyên tắc "có tái định cư mới được thu hồi đất" đối với hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất ở. Khu tái định cư phải đảm bảo điều kiện hạ tầng, sinh kế tương đương hoặc tốt hơn nơi ở cũ, giúp người dân ổn định đời sống sau thu hồi.

5. Tăng cường đối thoại và giải quyết khiếu nại tại cơ sở

Quy trình thu hồi đất sẽ bắt buộc tổ chức đối thoại công khai giữa chính quyền, chủ đầu tư và người dân. Đồng thời, các bước tiếp nhận, xử lý khiếu nại, phản ánh phải rõ ràng, kịp thời và có cơ chế giám sát độc lập, tránh việc né tránh, kéo dài hoặc xử lý hình thức.

TÁC ĐỘNG TÍCH CỰC TỪ VIỆC SỬA ĐỔI LUẬT ĐẤT ĐAI

Việc sửa đổi Luật Đất đai năm 2025 nếu được thực hiện nghiêm túc, toàn diện sẽ đem lại nhiều lợi ích quan trọng:

1. Giảm thiểu đáng kể các vụ khiếu nại, tố cáo liên quan đến đất đai.

2. Tạo lòng tin cho người dân vào sự công bằng, minh bạch của chính quyền.

3. Thúc đẩy các dự án đầu tư phát triển hạ tầng, kinh tế diễn ra thuận lợi hơn, ít vướng mắc.

4. Bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người dân - yếu tố then chốt cho sự ổn định xã hội.

5. Tăng hiệu quả sử dụng đất - nguồn tài nguyên đặc biệt quan trọng.

MỘT SỐ KIẾN NGHỊ ĐỂ LUẬT ĐI VÀO CUỘC SỐNG

1. Tăng cường công tác tuyên truyên, phố biến Luật đến người dân, đặc biệt tại các địa bàn có nhiều dự án thu hồi đất.

2. Tổ chức tập huấn cho cán bộ cấp cơ sở về kỹ năng đối thoại, tiếp dân và xử lý khiếu nại.

3. Phát triển hệ thống công nghệ thông tin, bản đồ số về quy hoạch, đất đai, giúp người dân dễ dàng tiếp cận thông tin.

4. Thiết lập cơ chế giám sát độc lập việc thực hiện Luật, bao gồm đại diện của Mặt trận Tổ quốc, báo chí, đoàn thể nhân dân.

5. Thực hiện nghiêm các chế tài xử lý cán bộ sai phạm trong quản lý và thu hồi đất, nhằm nâng cao kỷ cương pháp luật.

Sửa đổi Luật Đất đai năm 2025 là bước tiến lớn nhằm giải quyết tận gốc những mâu thuẫn, tranh chấp kéo dài trong công tác thu hồi đất, tạo dựng môi trường pháp lý ổn định, minh bạch cho sự phát triển. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả thực chất, không chỉ cần những quy định tiến bộ trên giấy, mà quan trọng hơn là ý chí chính trị, sự quyết tâm của bộ máy thực thi và sự đồng hành của người dân trong giám sát, phản biện và thực hiện pháp luật.

Luật Đất đai sửa đổi không chỉ là công cụ pháp lý, mà còn là biểu tượng cho cam kết của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền con người, đảm bảo công bằng xã hội và phát triển bền vững đất nước trong kỷ nguyên hội nhập sâu rộng.

Tiến sĩ, Luật sư Nguyễn Thắng Cảnh