Phát triển kinh tế nông thôn bền vững

OCOP là các sản phẩm được sản xuất ở quy mô nhỏ, thậm chí siêu nhỏ, vùng nguyên liệu hạn chế, sản lượng không lớn. Nhưng cần phải coi đó là lợi thế nếu biết "bán câu chuyện" thay vì chỉ bán sản phẩm.

Sản phẩm địa phương gắn với văn hóa vùng miền

Sản phẩm OCOP (mỗi vùng một sản phẩm) đã thực sự trở thành "làn gió mới" trong phát triển kinh tế nông thôn bền vững.

Ông Tống Văn Viện, Chủ tịch kiêm Giám đốc Hợp tác xã (HTX) nông sản Phú Lương (Thái Nguyên), cho biết: sản phẩm trà nõn tôm của HTX từng bước nâng hạng từ 2 sao năm 2023, lên 4 sao năm 2024 và chính thức được công nhận OCOP 5 sao vào năm 2025 – cột mốc khẳng định sự vươn lên mạnh mẽ cả về chất lượng và thương hiệu. Để đạt chuẩn OCOP 5 sao, HTX đã phải chuẩn hóa toàn bộ quy trình sản xuất, từ vùng nguyên liệu, sử dụng phân bón hữu cơ, thuốc sinh học đến kỹ thuật hái, sao sấy và đóng gói, với sự kiểm soát nghiêm ngặt ở từng khâu. Ông Viện chia sẻ: Chúng tôi làm ra sản phẩm bằng cái tâm và luôn mong muốn đưa trà Phú Lương – đặc sản quê hương vươn xa hơn nữa, đến với thị trường trong nước và quốc tế.

Tổng Giám đốc HTX Nhà xanh Toàn Cầu, bà Vũ Thị Thanh Huyên chia sẻ: từ nguyên liệu ban đầu là hạt chia, HTX đã phát triển thành chuỗi sản phẩm đa dạng như Omega-3, bột dinh dưỡng từ hạt và lá chia, trà túi lọc... Không dừng lại ở sản xuất, mỗi sản phẩm đều được đầu tư toàn diện – từ thiết kế bao bì, gắn mã QR truy xuất nguồn gốc đến triển khai các chiến dịch truyền thông số, giúp đưa sản phẩm tiếp cận rộng rãi thị trường trong và ngoài nước.

HTX cũng không chỉ thu mua nguyên liệu mà chủ động đầu tư từ đầu vào – từ khâu chọn giống, canh tác theo chuẩn sạch đến xây dựng thương hiệu riêng cho từng sản phẩm. Mô hình trồng chia tại Than Uyên (Lai Châu) là minh chứng cho cách làm nông nghiệp bài bản, hướng đến giá trị bền vững. Thương hiệu ChicoChia – kết tinh từ hơn 12 năm nghiên cứu đã và đang từng bước đưa sản phẩm OCOP vươn ra thị trường lớn, góp phần nâng tầm nông sản địa phương trên bản đồ nông nghiệp hiện đại.

Hiện nay nhiều sản phẩm OCOP đã giành được uy tín nhờ chất lượng sản phẩm. Ông Phương Đình Anh - Phó Chánh Văn phòng điều phối nông thôn mới trung ương, OCOP cho biết các sản phẩm được sản xuất với quy mô nhỏ, thậm chí siêu nhỏ, vùng nguyên liệu hạn chế, sản lượng không lớn. Nhưng thay vì coi đó là rào cản, ông Phương Đình Anh cho rằng đây lại chính là lợi thế nếu biết "bán câu chuyện" thay vì chỉ bán sản phẩm.

"Chúng ta phải đưa vào đó các giá trị văn hóa bản địa, câu chuyện sinh động về vùng đất, con người, quy trình thủ công… khiến người tiêu dùng sẵn sàng chờ đợi hoặc lên tận vùng cao để tìm mua. Đừng sợ nói hết hàng, đó là niềm vui, không phải điểm bất cập" - ông Đình Anh nhấn mạnh.

Chuyển đổi mô hình sản xuất

Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) đã và đang đóng vai trò chủ lực trong việc khẳng định giá trị của các sản phẩm nông thôn, giúp các sản phẩm từ khắp mọi miền Tổ quốc, không chỉ đến gần hơn với người tiêu dùng trong nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế. Các sản phẩm OCOP không chỉ mang nét đặc trưng về văn hóa và truyền thống mà còn đạt tiêu chuẩn chất lượng cao, phù hợp với nhu cầu của người tiêu dùng trong nước và quốc tế.

Trong những năm gần đây, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam ngày càng hướng tới xây dựng các sản phẩm theo tiêu chuẩn OCOP. Điều này đã tác động tích cực đến phát triển kinh tế nông thôn, góp phần chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ sang sản xuất theo hướng liên kết chuỗi giá trị, theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, có truy xuất nguồn gốc và theo nhu cầu thị trường; khơi dậy tiềm năng đất đai, sản vật, lợi thế so sánh, đặc biệt là các giá trị văn hóa vùng, miền để hình thành các sản phẩm OCOP tích hợp. Nhiều sản phẩm OCOP được đổi mới, sáng tạo để nâng cao chất lượng, tiếp cận thị trường xuất khẩu hướng đến cả những thị trường khó tính, có giá trị cao.

Tiến sĩ Lương Ngân, giảng viên cao cấp Đại học Nam London (Anh) cho biết: Người tiêu dùng châu Âu đặc biệt quan tâm đến truy xuất nguồn gốc và tính chân thực của sản phẩm. Sản phẩm phải minh bạch về nguyên liệu, sản xuất bền vững và góp phần bảo vệ môi trường, cộng đồng.

Theo bà Ngân, OCOP hoàn toàn có thể đáp ứng điều đó nếu biết tích hợp các công cụ công nghệ số để kể lại hành trình sản phẩm một cách cảm xúc và đáng tin cậy. Người tiêu dùng không chỉ muốn biết sản phẩm làm từ gì, mà còn quan tâm đến ai làm ra, nguyên liệu từ đâu, ảnh hưởng thế nào đến môi trường, đến cộng đồng.

Một trong những điểm nghẽn lớn của OCOP hiện nay là năng lực số hóa còn yếu. Phần lớn chủ thể là doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã, thiếu nhân lực có chuyên môn, chưa thông thạo quy trình giao dịch trên sàn thương mại điện tử, còn lúng túng trong việc thể hiện sản phẩm qua công cụ số.

Tiến sĩ Lương Ngân nhìn nhận, số hóa với OCOP không chỉ đơn thuần là đưa sản phẩm lên sàn. "Phải số hóa sao cho có cảm xúc. Mỗi bài viết, mỗi video, mỗi hình ảnh đều phải truyền được tinh thần, giá trị, niềm tự hào của sản phẩm. Hãy bán cảm xúc, niềm tin, không chỉ là bán sản phẩm", bà Ngân nói.

Điều quan trọng là phải chuyên nghiệp hóa từng chi tiết: Từ thiết kế phông chữ, ngôn ngữ truyền thông, đến việc gắn dữ liệu số về nguồn gốc đều cần nhất quán, không lỗi chính tả, không rập khuôn. Đồng thời, cần kết nối với cộng đồng người Việt tại nước ngoài, những người hiểu thị trường, có trải nghiệm và có thể trở thành kênh lan tỏa hiệu quả.