Giao tranh giữa Thái Lan và Campuchia ảnh hưởng đến kinh tế khu vực Đông Nam Á như thế nào?

Khu vực Đông Nam Á lâu nay được xem là một trong những trung tâm tăng trưởng năng động bậc nhất thế giới, nhờ sự hội nhập kinh tế khu vực sâu rộng, dòng đầu tư trực tiếp nước ngoài mạnh mẽ và mạng lưới hợp tác khu vực chặt chẽ như ASEAN, RCEP...

Tuy nhiên, hòa bình và ổn định là điều kiện tiên quyết cho sự phát triển đó. Chính vì vậy, các cuộc giao tranh gân đây giữa Thái Lan và Campuchia, dù có thể chỉ mang tính cục bộ, vẫn đang làm dấy lên lo ngại về tác động lan rộng đến nền kinh tế khu vực.

Xung đột biên giới giữa Thái Lan và Campuchia, vốn bắt nguồn từ tranh chấp lãnh thố quanh đên Preah Vihear, không phải là điều mới mẻ.

Tuy nhiên, việc tái bùng phát các cuộc đụng độ vũ trang gần đây với quy mô mở rộng hơn, có nguy cơ leo thang, đã tác động đáng kể đến môi trường đầu tư, thương mại, du lịch và hợp tác kinh tế trong toàn bộ khu vực Đông Nam Á.

Bối cảnh xung đột và nguy cơ lan rộng

Gốc rễ của tranh chấp

Đền Preah Vihear là tâm điểm tranh chấp giữa hai quốc gia. Dù Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) năm 1962 đã tuyên ngôi đền thuộc về Campuchia, song khu vực xung quanh lại chưa được phân định rõ ràng, dẫn đến những xung đột kéo dài.

Sự kiện này nhiều lần trở thành cái cớ cho các cuộc giao tranh vũ trang, đặc biệt trong những giai đoạn nội bộ chính trị bất ổn tại mỗi quốc gia.

Diễn biến gần đây

Tháng 7/2025, truyền thông quốc tế ghi nhận nhiều vụ nố súng qua lại giữa lực lượng biên phòng Thái Lan và Campuchia, kèm theo các đợt điều quân, triển khai thiết bị hạng nặng như pháo binh, xe thiết giáp, máy bay trinh sát.

Một số khu vực dân cư gần biên giới đã phải sơ tán. Cả hai bên cáo buộc nhau xâm phạm chủ quyền, trong khi các tố chức quốc tế như ASEAN, LHQ liên tục kêu gọi kiềm chế.

Tác động trực tiếp đến kinh tế song phương

Thái Lan - Tổn thất chuỗi cung ứng và lòng tin đầu tư

Thái Lan là một trong những nên kinh tế xuất khấu chủ lực tại Đông Nam Á. Khu vực Đông Bắc Thái Lan - gần biên giới Campuchia - đóng vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp, điện tử, phụ tùng ô tô.

Giao tranh dẫn đến việc gián đoạn vận chuyển hàng hóa, đóng cửa các cửa khẩu chính như Chong Chom - O'Smach khiến doanh nghiệp bị thiệt hại hàng triệu USD mỗi ngày.

Ngoài ra, các khu công nghiệp ở tinh Surin, Sisaket lo ngại bị ảnh hưởng nếu xung đột kéo dài.

Các nhà đâu tư Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ đang đặt câu hỏi về rúi ro địa chính trị tại đây, kéo theo xu hướng trì hoãn đầu tư mới.

Campuchia - Du lịch, thương mại và FDI chững lại  

Campuchia, với nên kinh tế nhỏ và phụ thuộc nhiều vào thương mại, du lịch và đầu tư nước ngoài, đang chịu tác động nghiêm trọng.

Các điểm du lịch phía Bắc như Preah Vihear, Anlong Veng... sụt giảm lượng khách 80% chỉ trong 2 tuần xung đột.

Hàng hóa nông sản, may mặc xuất khẩu từ các tỉnh như Oddar Meanchey, Banteay Meanchey cũng bị đình trệ do mất đường sang Thái Lan.

Thêm vào đó, các doanh nghiệp nước ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc - quốc gia đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tâng và khu công nghiệp Campuchia - cũng dè chừng trước tình hình an ninh bất ổn, có nguy cơ làm chậm tiến độ các dự án trọng điểm như tuyến cao tốc Phnom Penh - Siem Reap.

Tác động lan tóa đến kinh tế Đông Nam Á

Suy yếu lòng tin vào môi trường đầu tư khu vực

Đông Nam Á là điểm đến chiến lược của làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn câu hậu COVID-19. Tuy nhiên, giao tranh biên giới khiến nhà đầu tư đánh giá lại mức độ rúi ro. Các công ty đang cân nhắc chuyển nhà máy đến Indonesia, Việt Nam, Malaysia - những nước được xem là ổn định hơn về chính trị và an ninh biên giới.

Trong ngăn hạn, điều này có thế tạo cơ hội cho các nước láng giêng, nhưng vê dài hạn, một Đông Nam Á thiếu gắn kết, luôn bị đe dọa bởi tranh chấp lãnh thổ, sẽ mất điểm trong mắt các nhà đầu tư toàn câu.

Gián đoạn thương mại nội khối ASEAN

ASEAN thúc đẩy mạnh mẽ thương mại nội khối với các hiệp định như AFTA, RCEP. Tuy nhiên, các tuyến thương mại đường bộ nối Thái v - Campuchia -Việt Nam - Lào đóng vai trò huyết mạch.

Việc đóng cửa biên giới hoặc hạn chế vận tải làm chậm nhịp lưu chuyển hàng hóa, kéo theo chi phí logistics tăng cao, ảnh hưởng đến chuỗi giá trị khu vực.

Chẳng hạn, hàng hóa từ cảng Sihanoukville (Campuchia) muốn quá cánh sang Thái Lan và tiếp tục tới châu Âu qua hệ thống đường sắt cao tốc Đông Tây sẽ bị ngưng trệ, gây thiệt hại lớn cho các công ty logistics xuyên quốc gia.

Ánh hưởng đến ngành du lịch khu vực

Du lịch là một trong những ngành mũi nhọn của Đông Nam Á, đóng góp khoảng 12% GDP toàn khu vực.

Cuộc xung đột làm dấy lên tâm lý e ngại với du khách quốc tê. Tour liên quốc gia giữa Thái Lan - Campuchia - Lào - Việt Nam bị hủy hàng loạt.

Ngành hàng không cũng ghi nhận tỷ lệ đặt vé thấp hơn bình thường ở các tuyến khu vực.

Đặc biệt, việc các hãng bảo hiểm quốc tế nâng mức phí báo hiếm rúi ro tại khu vực biên giới Thái Lan - Campuchia ánh hưởng trực tiếp đến chi phí hoạt động của doanh nghiệp du lịch và vận tải.

Tác động gián tiếp an ninh năng lượng và lương thực

Rủi ro với an ninh năng lượng khu vực

Khu vực biên giới Thái Lan - Campuchia còn là nơi có tiềm năng khai thác dầu khí tại vùng chồng lấn trên Vịnh Thái Lan.  

 Giao tranh kéo dài có thể cản trở các cuộc đàm phán khai thác chung vốn đang được nối lại từ 2024.

Điều này ảnh hưởng đến an ninh năng lượng của cả hai nước và gián tiếp làm giảm kỳ vọng phát triển năng lượng khu vực ASEAN.

Rối loạn chuỗi cung ứng nông sản

Campuchia là nguồn cung gạo và săn quan trọng cho khu vực. Thái Lan cũng là nước xuất khẩu đường và ngũ cốc lớn.

Các giao tranh làm đứt gãy vận chuyển hàng hóa nông sản qua biên giới, ảnh hưởng đến nguôn cung trong khu vực và gây biến động giá cả.

Việt Nam, Lào - vốn nhập khẩu một phần nông sản từ Campuchia và Thái Lan - có thể sẽ phải tìm nguồn thay thế từ xa hơn, kéo theo chi phí tăng cao

Tác động về mặt chính trị điều hành kinh tế khu vực

ASEAN đối mặt thách thức trong vai trò điều phối

Một lần nữa, vai trò trung gian hòa giải của ASEAN bị thử thách. Sự chậm trễ hoặc thiếu hiệu quả trong xử lý tranh chấp giữa hai thành viên cho thấy những giới hạn trong cơ chế phi can thiệp nội bộ của ASEAN.

Nếu không có giải pháp hiệu quả, niềm tin vào một "ASEAN đoàn kết, vững mạnh" sẽ bị suy giảm, ảnh hưởng đến khả năng đàm phán tập thể của khu vực trên trường quốc tế.

Gia tăng chi phí quốc phòng và chuyển hướng ngân sách

Thái Lan và Campuchia đều đang gia tăng chi tiêu quốc phòng do xung đột.Điều này khiến các khoản đầu tư công vào hạ tâng, giáo dục, y tế có nguy cơ bị căt giảm.

Về dài hạn, sự lệch hướng trong điều hành kinh tế sẽ làm suy yếu nội lực phát triển của từng quốc gia, gián tiếp ảnh hưởng đến tăng trưởng toàn khu vực

Nguy cơ kéo dài và bất định

Nếu giao tranh chỉ dừng ở mức độ kiểm soát tác động kinh tế sẽ chỉ ở mức ngắn hạn.

Tuy nhiên, nếu xảy ra đối đầu vũ trang toàn diện, với sự can dự từ các lực lượng lớn (quân đội chính quy, vũ khí hạng nặng), nền kinh tế khu vực có thể sẽ rơi vào chu kỳ bất ổn kéo dài, ảnh hưởng đến toàn bộ chuỗi cung ứng khu vực và khả năng phục hồi sau đại dịch COVID-19.

Kiến nghị và chính sách

• Tăng cường vai trò ASEAN: ASEAN cần chủ động hơn trong việc thiết lập cơ chế cảnh báo sớm, đàm phán song phương và trung gian hòa giải.

• Phát triển tuyến thương mại thay thế: Việt Nam, Lào, và Thái Lan nên đầu tư vào các tuyến vận tải song song, tránh phụ thuộc vào điểm nút biên giới xung đột

• Hợp tác khu vực về an ninh biên giới: Cần thiết lập các hiệp định ba bên giữa Thái Lan - Campuchia – Lào-VN để kiểm soát, thông tin sớm về xung đột và bảo đảm an toàn cho giao thương.

• Giảm phụ thuộc vào biên giới đất liền:Tăng cường đầu tư vào vận tải biến nội khu vực (coastal shipping) như tuyến biển từ Sihanoukville đến các cảng Việt Nam và Thái Lan.

Cuộc giao tranh giữa Thái Lan và Campuchia không đơn thuần là một tranh chấp biên giới nhỏ lẻ, mà có thế trở thành phép thử lớn đối với sự ổn định và năng lực điều hành kinh tế khu vực Đông Nam Á.

Trong một thế giới đầy biến động, nơi chuỗi cung ứng toàn cầu dễ bị tổn thương, bất kỳ xung đột nào cũng có thể dẫn đến hệ lụy vượt xa biên giới của nó.

Giữ vững hòa bình không chỉ là trách nhiệm của riêng hai quốc gia, mà còn là lợi ích chung của toàn thể ASEAN.

Tiến sĩ, Luật sư Nguyễn Thắng Cảnh