Chủ tịch Triều Tiên Kim Jong Un tuyên bố sẵn sang đối thoại với Mỹ

Thông tin này được truyền thông nhà nước Triều Tiên công bố vào đầu tuần, gây ra nhiều phản ứng trái chiều từ các nước liên quan và cộng đồng quốc tế. Đây được coi là một trong những tuyên bố đáng chú ý nhất của Bình Nhưỡng trong bối cảnh căng thẳng khu vực chưa hạ nhiệt.

Bối cảnh căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên

Trong nhiều năm qua, bán đáo Triều Tiên là điểm nóng an ninh hàng đầu châu Á, đặc biệt liên quan đến chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Triều Tiên. Washington đã áp đặt nhiều vòng trừng phạt kinh tế và ngoại giao nhằm buộc Bình Nhưỡng từ bỏ vũ khí hạt nhân. Ngược lại, Triều Tiên coi các cuộc tập trận quân sự chung Mỹ - Hàn cũng như sự hiện diện quân sự của Mỹ ở khu vực là mối đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia.

Từ sau Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Triều năm 2018 và 2019, quan hệ hai bên rơi vào bế tắc. Dù đã có những khoảnh khắc lịch sử như cuộc gặp ở Bàn Môn Điếm, nhưng các vòng đàm phán hạt nhân sau đó không đạt kết quả. Căng thẳng ngày càng leo thang khi Triều Tiên liên tục thử tên lửa đạn đạo, còn Mỹ cùng đồng minh tiếp tục tăng cường sức ép trừng phạt.

Tuyên bố mới và thông điệp chiến lược

Theo bản tin chính thức, ông Kim Jong-un cho biết Triều Tiên "luôn để ngỏ cánh cửa đối thoại" với Hoa Kỳ, với điều kiện "tôn trọng chủ quyền và lợi ích chính đáng của nhau". Tuyên bố này mang nhiều tầng ý nghĩa.

Thứ nhất, nó cho thấy Bình Nhưỡng đang chủ động định hình lại thông điệp đối ngoại, không chỉ nhấn mạnh yếu tố đối đầu mà còn muốn tạo khoảng không ngoại giao.

Thứ hai, tuyên bố được đưa ra vào thời điểm khu vực Đông Bắc Á đang có nhiều chuyển động mới: Hàn Quốc thúc đẩy hợp tác an ninh với Nhật Bản, Mỹ tăng cường hiện diện quân sự, trong khi Trung Quốc kêu gọi kiềm chế và đối thoại.

Các nhà phân tích cho rằng đây có thể là bước đi chiến lược nhằm tìm kiếm lợi ích kinh tế, ngoại giao và giảm sức ép trừng phạt quốc tế. Triều Tiên đang đối mặt với khó khăn kinh tế kéo dài, khan hiếm lương thực và nguồn cung năng lượng. Một sự nhượng bộ chiến thuật hoặc mở kênh đối thoại với Mỹ có thể giúp Bình Nhưỡng tranh thủ được viện trợ nhân đạo, nới lỏng trừng phạt hoặc ít nhất là tạo đòn bẩy trên bàn đàm phán.

Phản ứng từ Mỹ và cộng đồng quốc tế

Ngay sau tuyên bố của ông Kim, phía Washington cho biết "sẵn sàng xem xét các đề xuất nghiêm túc" nhưng nhấn mạnh Triều Tiên cần cam kết "phi hạt nhân hóa thực chất". Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ cho rằng việc đối thoại phải diễn ra trên cơ sở "có điều kiện" và "có kiểm chứng".

Hàn Quốc, quốc gia chịu ảnh hưởng trực tiếp từ mọi biến động trên bán đảo, hoan nghênh tín hiệu tích cực này nhưng cũng bày tỏ thận trọng. Seoul cho biết sẽ phối hợp chặt chẽ với Washington để tận dụng cơ hội thúc đẩy tiến trình hòa bình, đồng thời duy trì cảnh giác trước mọi hành động bất ngờ của Bình Nhưỡng.

Liên Hiệp Quốc và một số quốc gia khác như Trung Quốc, Nga cũng khuyến khích hai bên đối thoại, coi đây là "bước đi đúng hướng" nhằm giảm nguy cơ xung đột. Đặc biệt, Bắc Kinh - đối tác thương mại và đồng minh truyền thống của Bình Nhưỡng - có thể đóng vai trò trung gian thúc đẩy các cuộc gặp song phương hoặc đa phương.

Triển vọng đàm phán và những thách thức

Dù tuyên bố "sẵn sàng đối thoại" mang ý nghĩa tích cực, nhưng con đường tiến tới một thỏa thuận thực chất không hề dễ dàng. Vấn đề mấu chốt là chương trình hạt nhân của Triều Tiên. Washington yêu cầu Bình Nhưỡng phải chấp nhận các biện pháp kiểm chứng quốc tế nghiêm ngặt, trong khi Triều Tiên coi đây là đụng chạm đến chủ quyền. Ngoài ra, các lợi ích chiến lược của Mỹ ở khu vực - đặc biệt liên quan đến đồng minh Hàn Quốc và Nhật Bản - cũng khiến các cuộc đàm phán thêm phức tạp.

Một khó khăn khác là vấn đề lòng tin. Cả hai phía đều có kinh nghiệm "đàm phán rồi đổ vỡ" nhiều lần trong quá khứ. Chính quyền Mỹ thường thay đổi chính sách theo chu kỳ bầu cử, còn Triều Tiền duy trì lập trường cứng răn về an ninh. Bất kỳ tiến trình nào cũng cần thời gian dài để xây dựng lòng tin, kèm theo các bước đi nhỏ nhưng có ý nghĩa như trao đổi nhân đạo, trao trả hài cốt, giảm các cuộc tập trận, hoặc tạm dừng thử vũ khí.

Ý nghĩa khu vực và quốc tế

Nếu các cuộc đàm phán Mỹ - Triều thực sự nối lại, nó có thể tạo hiệu ứng tích cực lên an ninh Đông Bắc Á. Giảm căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên sẽ giúp ổn định các tuyến thương mại, giảm nguy cơ chạy đua vũ trang và tạo môi trường thuận lợi cho hợp tác kinh tế khu vực. Với Mỹ, tiến trình này cũng giúp củng cố hình ảnh ngoại giao, thể hiện vai trò lãnh đạo trong giải quyết xung đột quốc tế.

Đối với Triều Tiên, mở cửa đối thoại có thể mang lại cơ hội tiếp cận viện trợ nhân đạo, nới lỏng trừng phạt, thu hút đầu tư hoặc hợp tác kinh tế hạn chế với một số nước. Về lâu dài, điều này cũng góp phần cải thiện đời sống người dân và giảm áp lực lên chính quyền Bình Nhưỡng.

Tuyên bố của ông Kim Jong-un cho thấy Triều Tiên đang gửi tín hiệu ngoại giao mềm dẻo hơn, mở ra cơ hội cho một tiến trình hòa bình mới. Tuy nhiên, để biến "tín hiệu" thành "hành động cụ thể", cả hai phía cần những bước đi thực chất, kiên nhẫn và có lộ trình rõ ràng. Washington phải tính đến lợi ích an ninh và phát triển của Bình Nhưỡng, trong khi Triều Tiên cần chứng minh thiện chí bằng các biện pháp giảm căng thằng, kiểm soát vũ khí và hợp tác nhân đạo.

Con đường phía trước vẫn đầy thách thức, nhưng nếu tận dụng tốt thời cơ này, bán đảoTriều Tiền có thể tiến gần hơn tới hòa bình bền vững - điều mà người dân hai miềnTriều Tiên cũng như cộng đồng quốc tế đã mong đợi từ lâu.

Tiến sĩ Nguyễn Thắng Cảnh