Tổng thống Trupm đe dọa áp thuế với Ukraine nếu không hòa đàm thành công với Nga

Bối cảnh tình hình quốc tế và quan hệ Mỹ - Ukraina

Cuộc xung đột Nga - Ukraina kéo dài từ năm 2022 đến nay đã trở thành một trong những vấn đề nóng bỏng nhất trên bàn cờ địa chính trị toàn cầu. Mỹ và các nước phương Tây là những bên viện trợ lớn nhất cho Ukraina cá về quân sự, tài chính và ngoại giao.

Tuy nhiên, khi chiến sự kéo dài, các áp lực nội bộ, những tranh luận trong Quốc hội Mỹ, và xu hướng "nước Mỹ trên hết" (America First) của cựu Tổng thống Donald Trump khiến nhiều dự báo cho rằng Washington có thể thay đổi chiến lược nếu Trump trở lại câm quyên hoặc có ảnh hưởng lớn đến chính sách đối ngoại.

Gần đây, thông tin Donald Trump phát biểu với giọng điệu cứng rắn, đe dọa sẽ áp thuế đối với Ukraina nếu các cuộc hòa đàm với Nga không đạt kết quả, đã gây xôn xao dư luận. Đây là một động thái bất ngờ vì Ukraina vốn là đối tác nhận viện trợ nhiều nhất từ Mỹ, và áp thuế là một công cụ thường được sử dụng với các đối thủ hoặc đối tác thương mại có tranh chấp.

Động cơ chính trị và thông điệp của Donald Trump

Nước Mỹ trên hết - sức ép nội bộ

Donald Trump vốn nổi tiếng với chủ trương bảo hộ kinh tế, ưu tiên lợi ích nước Mỹ và đặt ra các điều kiện cứng rắn với đồng minh. Việc dọa áp thuế với Ukraina nếu hòa đàm thất bại có thể mang nhiều mục tiêu:

• Gửi thông điệp đến cử tri Mỹ rằng ông sẽ không "đổ tiền vô điều kiện" cho một cuộc chiến ở xa biên giới Mỹ.

• Tạo sức ép lên Ukraina để họ nhanh chóng tìm kiếm giải pháp đàm phán, tránh chiến tranh kéo dài.

• Tái khẳng định vị thế "đàm phán cứng" của Trump, người từng áp thuế với cả đông minh EU, Canada, Nhật Bản trong các nhiệm kỳ trước.

Yếu tố thương mại và tài chính

Áp thuế là công cụ gây áp lực kinh tế, nhưng cũng nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước. Ukraina xuất khẩu một số mặt hàng như thép, ngũ cốc, nông sản... sang Mỹ và các thị trường phương Tây. Nếu Mỹ đánh thuế cao, Ukraina sẽ mất lợi thế, gây thêm áp lực lên nền kinh tế vốn đã bị chiến tranh bào mòn.

Đòn bẩy ngoại giao với Nga và phương Tây

Trump nhiều lần tuyên bố rằng nếu ông cầm quyền, chiến tranh Nga - Ukraina sẽ sớm kết thúc thông qua thương lượng.

Động thái dọa áp thuế có thể là cách ông muốn tạo hình ảnh rằng mình có "đòn bẩy" với cá hai bên, kể cả đồng minh.

Phản ứng của Ukraina và cộng đồng quốc tế

Đối với Ukraina, thông điệp này chắc chắn không dễ tiếp nhận. Họ phụ thuộc rất nhiều vào viện trợ Mỹ, từ vũ khí, tài chính cho đến hỗ trợ ngoại giao. Việc Trump nhắc đến "áp thuế" giống như một cảnh báo rằng sự ủng hộ của Mỹ không vô điều kiện.

Phản ứng của châu Âu cũng sẽ đáng chú ý, vì EU là đồng minh thân cận của Mỹ và cũng là nhà tài trợ lớn cho Ukraina. Nếu Mỹ thay đổi thái độ, châu Âu sẽ chịu thêm gánh nặng hỗ trợ tài chính, quân sự. Nga, trong khi đó, có thể xem đây là một tín hiệu tích cực vì nó gián tiếp cho thấy sự chia rẽ trong lập trường phương Tây. Tuy nhiên , cũng khó dự đoán liệu đòn dọa áp thuế này có ảnh hưởng đến chiến trường hay bàn đàm phán hay không.

Tác động kinh tế và thương mại nếu Mỹ áp thuế thật sự

Nếu Mỹ thực sự áp thuế với hàng hóa Ukraina:

• Nông sản và thép Ukraina sẽ gặp khó khăn nghiêm trọng trong xuất khẩu, vì Mỹ là một trong những thị trường lớn.

• Đồng tiền hryvnia có thể chịu áp lực mất giá mạnh, gây bất ổn thêm cho nền kinh tế Ukraina vốn đang cần phục hồi.

• Tác động dây chuyền: Các nước đồng minh khác có thể xem xét lại chính sách thương mại với Ukraina, nếu Mỹ - đối tác lớn - thay đổi thái độ.

Đối với Mỹ, áp thuế với Ukraina không mang lại lợi ích kinh tế rõ rệt vì kim ngạch thương mại hai bên không lớn, nhưng có thể giúp Trump ghi điểm với cử tri ủng hộ chính sách bảo hộ.

Ý nghĩa chiến lược và thông điệp đối ngoại

Động thái này phản ánh một điểm quan trọng: chính sách của Mỹ với Ukraina có thể thay đổi tùy theo lãnh đạo và bối cảnh chính trị nội bộ. Dù hiện nay chính quyền đương nhiệm vẫn ủng hộ Kiev, nhưng phát biểu của Trump cho thấy bất cứ sự kéo dài nào của chiến tranh đều có nguy cơ làm suy giảm ý chí hỗ trợ của Washington.

Trump đang nhắm vào hai mục tiêu:

• Tạo sức ép ngoại giao để buộc Ukraina linh hoạt hơn trên bàn đàm phán.

• Tạo dư luận trong nước rằng ông sẽ tiết kiệm tiền thuế của người dân Mỹ bằng cách hạn chế viện trợ vô điều kiện.

Triển vọng và kịch bản tương lai

Có một số kịch bản có thể xảy ra:

Một là, Trump không thực sự áp thuế, đây chỉ là lời đe dọa để tăng sức ép đàm phán.

Hai là, nếu Trump trở lại cầm quyền, ông có thể xem xét điều chỉnh viện trợ và thậm chí dùng thuế quan như công cụ gây sức ép kinh tế.

Ba là Ukraina và phương Tây tăng tốc đàm phán, nhằm tránh mất sự ủng hộ của Mỹ.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng bất kỳ thay đổi nào cũng phụ thuộc vào tình hình chiến sự, quan hệ Mỹ - Nga và động thái của các nước lớn như Trung Quốc, EU.

Phát biểu "Donald Trump lại dọa nếu hòa đàm không thành, Mỹ sẽ áp thuế với Ukraina" là tín hiệu cho thấy cuộc chiến Nga - Ukraina không chỉ là xung đột quân sự mà còn là cuộc đấu chính trị, kinh tế và dư luận. Việc áp thuế có thể không diễn ra ngay, nhưng nó phản ánh quan điểm của một phần giới chính trị Mỹ: viện trợ không vô điều kiện, mọi thứ phải gắn với lợi ích quốc gia. Điều này đặt Ukraina trước yêu câu vừa chiến đấu, vừa đàm phán, vừa duy trì sự ủng hộ của các đồng minh.

Tiến sĩ Nguyễn Thắng Cảnh