Nga và Mỹ sẽ nối lại quan hệ song phương

Hai cường quốc này vốn có vai trò then chốt trong cấu trúc an ninh toàn cầu, và bất kỳ bước tiến nào trong quan hệ Nga - Mỹ đều có ảnh hưởng sâu rộng tới các khu vực khác. Sau một thời gian dài đối đầu, việc khởi động lại kênh đối thoại trực tiếp không chỉ phản ánh sự thay đổi về chiến lược mà còn thể hiện nhu cầu thực tiễn của cả hai bên trong việc quản lý xung đột và tìm kiếm điểm chung.

Bối cảnh căng thẳng kéo dài

Trong suốt nhiều năm qua quan hệ Nga - Mỹ trải qua không ít sóng gió, đặc biệt từ sau các sự kiện liên quan tới khủng hoảng Ukraina, vấn đề mở rộng NATO, các biện pháp trừng phạt kinh tế, hay các cáo buộc can thiệp bầu cử. Hai bên liên tục áp đặt các biện pháp trả đũa lẫn nhau, khiến quan hệ ngoại giao bị thu hẹp và lòng tin suy giảm nghiêm trọng. Cùng với đó, các kênh đối thoại an ninh chiến lược cũng bị đóng băng, tạo ra một khoảng trống nguy hiểm trong việc kiểm soát vũ khí và tránh xung đột ngoài ý muốn.

Động lực nối lại quan hệ

Bước chuyển mới trong quan hệ Nga - Mỹ xuất phát từ nhiều nguyên nhân.

Thứ nhất, tình hình quốc tế đang ngày càng phức tạp, với nhiều điểm nóng trên thế giới đòi hỏi sự phối hợp của các cường quốc để tránh leo thang xung đột.

Thứ hai, sức ép kinh tế và xã hội trong nước buộc cả Washington và Moskva phải tìm kiếm kênh hợp tác nhằm giảm thiểu căng thẳng, tránh kéo dài đối đầu gây tổn hại lợi ích chung.

Thứ ba, các hiệp định kiểm soát vũ khí chiến lược như New START đang tới hạn cần được đàm phán gia hạn hoặc thay thế; nếu không, nguy cơ chạy đua vũ trang hạt nhân có thể bùng phát trở lại.

Các lĩnh vực ưu tiên hợp tác

Việc nối lại quan hệ song phương không có nghĩa hai bên sẽ đồng thuận ngay trong mọi vấn đề, nhưng có thể mở ra một số lĩnh vực hợp tác thực chất. Trước hết là an ninh chiến lược và kiểm soát vũ khí, nơi cả hai có lợi ích chung trong việc duy trì sự ổn định và minh bạch. Tiếp đến là các vấn đề toàn câu như biến đổi khí hậu, chống phổ biến vũ khí hạt nhân, chống khủng bố và quản lý xung đột khu vực. Ngoài ra, hai bên có thể cân nhắc khôi phục một số cơ chế trao đổi nhân dân, khoa học, văn hóa để tạo dựng lòng tin và cải thiện hình ảnh lẫn nhau.

Thách thức còn tồn tại

Con đường bình thường hóa quan hệ giữa Nga và Mỹ vẫn còn nhiều trở ngại. Lợi ích chiến lược khác biệt, bất đồng về các cuộc khủng hoảng khu vực, cũng như áp lực chính trị nội bộ tại mỗi nước khiến tiến trình đàm phán có thể gặp khó khăn. Tại Mỹ, các phe phái chính trị thường có quan điểm cứng rắn với Nga; còn tại Nga, dư luận và giới hoạch định chính sách cũng không muốn tỏ ra yếu thế trước phương Tây. Ngoài ra, vấn đề niềm tin vẫn là rào cản lớn sau hàng loạt cáo buộc và biện pháp trừng phạt kéo dài.

Vai trò của ngoại giao đa phương

Một yếu tố quan trọng giúp Nga và Mỹ nối lại quan hệ là tận dụng các diễn đàn đa phương như Liên Hợp Quốc, G20, APEC hay Hội nghị An ninh châu Âu để tạo môi trường đối thoại. Những cuộc gặp bên lề các sự kiện quốc tế có thể trở thành cầu nối, giảm thiểu áp lực chính trị trong nước, đồng thời giúp hai bên từng bước tìm ra tiếng nói chung trong các vấn đề toàn cầu. Điều này cũng giúp các nước khác đóng vai trò trung gian, khuyến khích hai cường quốc kiềm chế và hợp tác.

Triển vọng tương lai

Việc nối lại quan hệ song phương Nga - Mỹ nếu thành công sẽ có tác động tích cực không chỉ đối với hai nước mà còn với trật tự quốc tế. Một quan hệ ổn định hơn có thể giúp giảm căng thẳng quân sự, thúc đẩy hợp tác kinh tế - thương mại trong khuôn khổ có kiểm soát, và đặc biệt là mở ra cơ hội giải quyết các cuộc khủng hoảng khu vực bằng biện pháp ngoại giao. Tuy nhiên, triển vọng này phụ thuộc vào thiện chí chính trị và khả năng chấp nhận nhượng bộ từ cả hai phía, cũng như sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế.

Nga và Mỹ nối lại quan hệ song phương là một tín hiệu đáng chú ý trong bối cảnh thế giới đầy bất ổn hiện nay. Mặc dù còn nhiều thách thức và hoài nghi, nhưng việc hai cường quốc hàng đầu thế giới tìm cách thiết lập lại kênh đối thoại là bước đi quan trọng để duy trì hòa bình và an ninh quốc tế. Điều quan trọng là hai bên phải kiên trì, thực tế và linh hoạt trong các cuộc đàm phán, đồng thời từng bước xây dựng lòng tin để tiến tới hợp tác lâu dài, ổn định.

Tiến sĩ Nguyễn Thắng Cảnh