Việt Nam có tiềm năng lớn trong Al với Mỹ


Trong bối cảnh khoa học và công nghệ ngày càng phát triển mạnh mẽ, vai trò của khu vực tư nhân trong nghiên cứu và đổi mới trở nên nổi bật hơn, trong khi khu vực công, đặc biệt là chính phủ, lại ít tham gia hơn. Tạp chí Việt - Mỹ đã có dịp trò chuyện với bà Alondra Nelson, một chuyên gia nổi bật trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo và khát vọng của lãnh đạo Đảng và Nhà nước đối với sự phát triển khoa học công nghệ tại Việt Nam. 

Bà cũng chia sẻ về những sáng kiến khoa học và công nghệ dưới thời Tổng thống Biden, cùng tác động của các vấn đề xã hội đến chính sách khoa học tại Mỹ.

Là thành viên Hội đồng Khoa học Mỹ, được tạp chí Time vinh danh trong 100 nhân vật ảnh hưởng thế giới về trí tuệ nhân tạo, được Diễn đàn Toàn cầu Boston vinh danh nhà lãnh đạo trong xã hội trí tuệ nhân tạo, theo bà, các vấn đề xã hội và công nghệ đã tác động thế nào đến việc hình thành các chính sách khoa học trong chính quyền Tổng thống Biden, và bà có thể chia sẻ một số sáng kiến đã được triển khai trong thời gian qua ở Mỹ?

Bà Alondra Nelson: Các vấn đề khoa học và công nghệ ngày nay đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với hầu hết các chính sách, từ trong nước cho đến quốc tế. Trước đây, chúng ta từng nghĩ rằng chính sách công nghệ là một lĩnh vực riêng biệt, tách biệt khỏi các vấn đề chính sách khác. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, chúng ta đã nhận thức được rằng khoa học và công nghệ thực sự là những vấn đề chính trị toàn diện, có ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt của xã hội.

Điều này cũng phản ánh quan điểm của chính quyền Tổng thống Biden, rằng các chính sách liên quan đến tăng trưởng kinh tế, tài chính, nông nghiệp, y tế, và các lĩnh vực khác đều không thể thiếu sự kết hợp với chính sách khoa học, đổi mới, nghiên cứu và phát triển. Chính phủ có thể đóng vai trò quan trọng trong việc giúp cộng đồng hiểu và chuẩn bị sẵn sàng cho những thay đổi công nghệ.

Một ví dụ điển hình là vào tháng 11 năm 2022, khi Hoa Kỳ ra mắt ChatGPT, một sản phẩm trí tuệ nhân tạo nổi bật, với mục tiêu đưa công nghệ này ra toàn thế giới. Những người làm việc trong lĩnh vực công nghệ nhận thấy rằng chatbot và các công nghệ AI đang phát triển nhanh chóng, và chính quyền Tổng thống Biden nhận định rằng công nghệ sẽ tiếp tục phát triển với tốc độ rất nhanh trong thời gian tới.

Một trong những sáng kiến mà tôi đã đóng góp trong hơn hai năm qua dưới chính quyền Tổng thống Biden là phát triển Bản thiết kế cho Dự luật về Quyền của AI.

Đây là một bộ nguyên tắc của Nhà Trắng về cách thức sử dụng AI một cách an toàn và phù hợp, từ các lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, việc làm cho đến an ninh quốc gia. Chúng tôi đã công bố sáng kiến này vào tháng 10 năm 2022, ngay trước khi ChatGPT ra mắt một tháng. Đây không chỉ là một vấn đề quan trọng đối với chính quyền Biden, mà còn là một phần trọng tâm trong chiến lược phát triển khoa học công nghệ của Hoa Kỳ. Chính quyền trước đây của Tổng thống Obama đã nghiên cứu và xây dựng nền tảng về AI, và trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Trump, những công việc quan trọng về AI cũng đã được thực hiện. Trong thời gian làm việc dưới chính quyền Biden, chúng tôi đã tiếp nối và phát triển những công trình đó, tạo ra một bước tiến lớn trong việc đưa trí tuệ nhân tạo vào các chính sách công.

Bà có thể chia sẻ những xu hướng hoặc công nghệ nổi bật mà bà tin rằng sẽ định hình sự phát triển khoa học và công nghệ của Mỹ trong thập kỷ tới?

Bà Alondra Nelson: Hiện nay, chúng ta nghe nhiều về "công nghệ mới", và điều này hoàn toàn hợp lý vì có rất nhiều công nghệ đột phá đang được triển khai, đặc biệt là trong khu vực tư nhân, đôi khi không gắn liền với các trường đại học hay tổ chức nghiên cứu truyền thống. Một trong những lĩnh vực thú vị mà tôi đang quan tâm là trí tuệ nhân tạo (AI). Khi tôi làm việc trong chính phủ, một trong những ưu tiên chiến lược là tìm cách ứng dụng AI vào các lĩnh vực như an ninh quốc gia, chăm sóc sức khỏe, giáo dục và nhiều lĩnh vực khác, đồng thời đảm bảo việc áp dụng công nghệ này phải được thực hiện một cách trách nhiệm và đạo đức.

Ngoài AI, chúng tôi cũng đang tập trung vào khoa học lượng tử và khoa học thông tin lượng tử. Đây là một lĩnh vực đầy hứa hẹn, với tiềm năng cải thiện nhiều hệ thống quan trọng, chẳng hạn như chẩn đoán y tế và các hệ thống.

 Cuối cùng, một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là năng lượng, và trong thời gian tôi làm việc tại Nhà Trắng, chúng tôi đã xây dựng một chiến lược dài hạn, lên tới 10 năm, để phát triển năng lượng nhiệt hạch. Năng lượng này có thể giúp chúng ta đạt được mục tiêu năng lượng xanh vô tận và sạch hơn. Năng lượng nhiệt hạch chính là một trong những công nghệ có tiềm năng giúp giải quyết những vấn đề lớn về năng lượng trong tương lai.

Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, các quốc gia đang phát triển như Việt Nam có thể gặp khó khăn trong việc xây dựng khung pháp lý phù hợp để bảo vệ quyền lợi công dân mà không cản trở sự đổi mới. Bà có thể chia sẻ một số gợi ý về cách các quốc gia này có thể thiết lập các quy định hợp lý trong bối cảnh này?

Bà Alondra Nelson: Đây là câu hỏi rất thú vị. Công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), đang phát triển nhanh chóng, nhưng chúng ta vẫn có thể đặt ra các vấn đề về quyền con người và lợi GPS. Liệu chúng ta có thể sử dụng vật lý lượng tử để tạo ra hình ảnh y tế chính xác hơn? Liệu khoa học lượng tử có thể nâng cao độ chính xác của các vệ tinh GPS để cải thiện khả năng định vị và đo lường thời gian? Và liệu nó có thể giúp xử lý các vấn đề nhiễu tín hiệu từ các vệ tinh? Khoa học lượng tử có thể tăng tốc các phép tính và quy trình phức tạp, mở ra cơ hội lớn cho nhiều ngành công nghiệp.

Một xu hướng quan trọng khác là sự phát triển của sản xuất sinh học và kỹ thuật sinh học. Những tiến bộ trong lĩnh vực này có thể thay đổi cách chúng ta sản xuất vật liệu, không chỉ trong nông nghiệp mà còn trong các ứng dụng tổng hợp sinh học. Ví dụ, việc sử dụng các loại thực vật hoặc nguyên tố sinh học để tạo ra vật liệu mạnh hơn, nhẹ hơn hoặc thậm chí an toàn hơn cho nhiều mục đích sử dụng khác nhau sẽ mở ra những khả năng mới.

Dưới chính quyền Tổng thống Biden, tôi đã có những sáng kiến cho phát triển Bản thiết kế cho Dự luật về Quyền của AI. Đây là một bộ nguyên tắc của Nhà Trắng về cách thức sử dụng AI một cách an toàn và phù hợp, từ các lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, việc làm cho đến an ninh quốc gia.

 Tôi rất khuyến khích các quốc gia, bao gồm Việt Nam, tham khảo các khuôn khổ đã được Liên Hợp Quốc công nhận. Năm ngoái, tôi là thành viên trong Cơ quan Cố vấn cấp cao của Liên Hợp Quốc về AI, và chúng tôi đã công bố Báo cáo Quản lý AI vì Nhân loại, đưa ra một khuôn khổ chung cho việc quản trị AI. Thay vì mỗi quốc gia phát triển cách tiếp cận riêng, một cách tiếp cận phối hợp và thống nhất sẽ giúp bảo vệ quyền lợi của công dân mà không làm cản trở sự phát triển. Tôi thấy đây là nền tảng vững chắc để Việt Nam xây dựng khung pháp lý cho AI công bằng, an toàn và toàn diện.

Đầu tư vào khoa học và công nghệ không chỉ đòi hỏi vốn mà còn cần một môi trường sáng tạo. Bà có thể chia sẻ một số chính sách mà Việt Nam có thể áp dụng để thúc đẩy sự phát triển của các startup công nghệ và đổi mới sáng tạo trong nước?

Bà Alondra Nelson: Chính phủ đóng vai trò rất quan trọng trong việc tạo ra môi trường cho sự sáng tạo phát triển. Ở Hoa Kỳ, chúng tôi gọi đó là nghiên cứu "Bầu trời xanh", nơi các ý tưởng lớn, có thể khả thi hoặc không, được thử nghiệm mà không có giới hạn. Chính phủ cần hỗ trợ các nhà sáng tạo, cung cấp cơ sở hạ tầng để họ phát huy tiềm năng. Đầu tư vào con người và các sáng kiến đột phá sẽ không bao giờ là lãng phí. Bởi vậy, cũng cần khuyến khích sự đổi mới trong khu vực tư nhân, vì đây là nơi nhiều đột phá xảy ra.

Theo bà, làm thế nào để chúng ta xây dựng nền tảng tri thức giúp cho phát triển AI lành mạnh, tốt đẹp, tạo cơ hội phát triển cho mọi quốc gia và mọi công dân? Cơ hội nào để Việt Nam hợp tác với Mỹ phát triển AI?

Bà Alondra Nelson: Y khoa là một lĩnh vực có tiềm năng lớn để Việt Nam hợp tác với Mỹ trong phát triển AI. Mỹ có trách nhiệm đặc biệt trong việc đảm bảo công nghệ AI được phát triển và triển khai an toàn.

Thêm vào đó, tại Liên Hợp Quốc, chúng tôi đã khuyến nghị thành lập một Hội đồng Khoa học Quốc tế để tạo ra một hệ sinh thái khoa học công nghệ toàn diện hơn, nơi các quốc gia có thể chia sẻ thông tin về tiến triển và tiềm năng của AI. Việt Nam, với thế mạnh về con người và tài nguyên thiên nhiên, hoàn toàn có thể đóng góp lớn vào việc xây dựng một tương lai AI bền vững và công bằng cho toàn cầu.

Tổng Bí thư Tô Lâm đã có hàng loạt các chỉ đạo về phát triển khoa học công nghệ trong thời gian qua.Theo bà, Việt Nam cần làm gì để phát triển Khoa học Công nghệ nhanh và đặc sắc để từ đó nhanh chóng trở thành cường quốc khoa học công nghệ?

Bà Alondra Nelson: Tôi cho rằng, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có những chỉ đạo thể hiện một khát vọng mạnh mẽ và đúng đắn. Không phải quốc gia nào cũng muốn nói lên những khát vọng này. Không phải quốc gia nào cũng có thể làm mọi thứ. Tuy nhiên, điều quan trọng là các quốc gia phải tìm ra điều mà họ làm tốt nhất một cách độc đáo và sau đó làm thế nào để tận dụng điều đó.

Tôi rất ấn tượng với khát vọng mạnh mẽ của Tổng Bí thư Tô Lâm. Tuy không phải quốc gia nào cũng có được tầm nhìn này, nhưng điều quan trọng là phải xác định lĩnh vực mà Việt Nam có thể phát triển vượt trội và tận dụng những thế mạnh đó. Singapore và Nigeria là những ví dụ điển hình: Singapore tập trung vào các trung tâm dữ liệu và phát triển khoa học máy tính, trong khi Nigeria tạo ra chiến lược di cư để thu hút nhân tài quốc tế. Tôi nghĩ điều này có lẽ cũng đúng với Việt Nam. Việt Nam, với tiềm năng thiên nhiên và tài nguyên con người, có thể học hỏi từ những chiến lược này để phát triển khoa học công nghệ và thậm chí Việt Nam còn có nhiều lợi thế và tiềm năng hơn các quốc gia khác.

Thảo Uyên