Giáo sư John Vu: "AI không thể thay thế người thầy trong giáo dục con người"

Nói về việc áp dụng Trí tuệ nhân tạo (AI) vào giáo dục, Giáo sư John Vu - Nguyên Phong cho rằng dù AI có thể là công cụ hỗ trợ đắc lực nhưng sẽ tuyệt đối không thể thay thế được vai trò của giáo viên trong hành trình trồng người, đặc biệt là trong việc định hình nhân cách và giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ.

Trong bức thư gửi CEO công ty First News - Trí Việt, ông Nguyễn Văn Phước, giáo sư đã bày tỏ những nỗi lo, trăn trở của mình về việc lạm dụng AI trong trường học đồng thời đưa ra những quan điểm thẳng thắn về giáo dục trong thời đại mới.

Với vai trò là chuyên gia trong lĩnh vực công nghệ, đồng thời cũng là một nhà giáo, giáo sư John Vu đã đặt ra câu hỏi: Liệu rằng AI có thực sự giúp học sinh học không hay sẽ chỉ khiến các em say mê công nghệ và vô tình trở thành khách hàng tiềm năng cho các công ty này trong tương lai?

Mặc dù điều này nghe qua không có gì là tiêu cực nếu như không muốn nói rằng khá thú vị, nhưng theo giáo sư cùng nhiều chuyên gia giáo dục mà ông đã trao đổi đều khẳng định chưa có bằng chứng cụ thể nào cho thấy AI thực sự giúp học sinh học tập hiệu quả hơn. Giáo sư nhận định về công cụ này: “AI sẵn sàng cung cấp dữ liệu cho người dùng, bất kể điều đó là gì. Nói một cách giản dị, nó là công cụ truy cập vô cùng thông minh, cũng như nhiều năm trước chúng ta “muốn gì cứ hỏi Google là xong”.

Tuy nhiên nhìn vào thực tế, hơn 20 năm trước, các công ty công nghệ đều từng quảng bá rằng laptop sẽ cách mạng hóa việc học tập. Cho tới hôm nay, gần như ai cũng có trong tay 1 chiếc máy tính xách tay cá nhân nhưng nhìn chung kết quả học tập cũng không chứng minh rõ rệt được hiệu quả của sản phẩm này, thậm chí nó còn là công cụ mở đường cho việc nghiện trò chơi điện tử cùng các hình thức giải trí trực tuyến. Áp dụng cùng công thức cho những mẫu sản phẩm công nghệ mới tiếp sau đó và tới giờ là AI cũng đang đi theo con đường tương tự. Trong khi đó, hầu hết phụ huynh thời đại mới với tâm lý không muốn con mình bị bỏ lại phía sau đều có chung ý kiến “nếu trường học không dạy trí tuệ nhân tạo thì tôi sẽ đi tìm trường khác”.

Giáo sư John Vu - Nguyên Phong khẳng định mình không hề lên án công nghệ hay chối bỏ tầm quan trọng của AI. Tuy nhiên với tư cách là chuyên viên trong lĩnh vực này, ông muốn đặt ra câu hỏi: liệu AI có giúp học sinh thực sự trong việc học không, khi mà các trường hợp sử dụng phương tiện này để gian lận, lừa bịp thậm chí là làm thay bài luận trong thực tế không hề hiếm gặp.

Đồng thời ông cũng cho rằng chúng ta có nguy cơ mất bản sắc con người nếu lạm dụng AI quá nhiều. 

Để diễn giải điều này, dựa vào kinh nghiệm nhiều năm giảng dạy của mình, giáo sư nhấn mạnh rằng: học tập không chỉ cần tiếp cận nhanh chóng thông tin mà còn là 1 tiến trình toàn diện bao gồm cả phân tích, chắt lọc, chuyển hóa thành kỹ năng, thái độ và cả hành động. Do đó giáo dục không thể thiếu được sự chỉ dạy của các thầy cô, những người có thể khuyến khích và thắp lên ngọn lửa tri thức trong mỗi học sinh, giúp học sinh rèn luyện đạo đức và nuôi dưỡng nhân cách tốt đẹp của mình. Đây chính là điều mà công nghệ và máy móc không thể làm được.

Thế hệ học sinh ngày nay đang ngày càng phụ thuộc quá nhiều vào công nghệ, bên ngoài những mặt tích cực cơ bản thì thói quen này dần dần sẽ khiến khả năng tư duy độc lập, phản biện, phân biệt của học sinh ngày càng kém bởi các em sẵn sàng chấp nhận câu trả lời do AI đưa ra thay vì tự tìm tòi, phân tích và kiểm chứng. Ông chất vấn: “Hiển nhiên trong thời đại công nghệ, việc sử dụng các công cụ này là cần thiết nhưng nếu việc gì cũng để cho các công cụ thông minh chỉ dẫn, suy nghĩ thay thì bộ não của con người sẽ như thế nào? Nếu bất cứ việc gì cũng để máy móc suy nghĩ và chỉ dẫn cho thì tương lai con người sẽ ra sao? Phải chẳng họ sẽ ngu ngơ như loài vật?”

Giáo sư John Vu không phủ nhận tiềm năng của AI, nhưng ông kêu gọi chúng ta cần nhìn nhận nó một cách tỉnh táo. Thay vì đặt kỳ vọng AI sẽ giải quyết mọi vấn đề của giáo dục, xã hội cần quay lại gốc rễ: vai trò của giáo viên, gia đình và cộng đồng trong việc định hình nhân cách cho thế hệ trẻ. Nếu đánh mất yếu tố này, bất kỳ tiến bộ công nghệ nào cũng chỉ làm con người thêm lạc lối.

Cuối thư, Giáo sư John Vu mượn lời của một người bạn để nói lên suy nghĩ của mình: “Nếu máy móc vượt trội hơn con người, định nghĩa về "con người" sẽ trở nên mơ hồ. Con người sẽ mất hết mất bản sắc, trở nên vô giá trị, sống hoang mang, phiêu bạt, mơ màng như ngủ say và có thể bị đào thải”.

Nguyễn Hồng Nhung