Trước thềm Thủ tướng Phạm Minh Chính thăm, làm việc tại Mỹ: Quan hệ Việt - Mỹ đạt nhiều bước tiến tích cực

Những mốc đáng nhớ trong quan hệ song phương

Từ năm 1995 tới nay, các nhà lãnh đạo hàng đầu của Mỹ và Việt Nam đã nhiều lần có chuyến thăm song phương để thúc đẩy quan hệ. Về phía Mỹ, sau khi quyết định bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam năm 1995, Tổng thống Mỹ Bill Clinton đã thăm chính thức Việt Nam vào năm 2000. Vào năm 2001, Tổng thống Mỹ George W. Bush ký thông qua Hiệp định thương mại và đến năm 2006 thăm chính thức Việt Nam và dự Hội nghị Cấp cao APEC.

Đến năm 2016, Tổng thống Mỹ Barack Obama thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam và tuyên bố dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận bán vũ khí sát thương đối với Việt Nam. Đến năm 2017, Tổng thống Mỹ Donald J. Trump thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam và dự Hội nghị Cấp cao APEC. Và gần đây nhất là chuyến thăm của Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris tới Việt Nam ngày 24-26/8/2021.

Về phía Việt Nam, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm đã có chuyến thăm Mỹ vào năm 1998, tiếp sau đó là Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải thăm chính thức Mỹ năm 2005; Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết thăm chính thức Mỹ năm 2007; Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng thăm chính thức Mỹ một năm sau đó.

Và đến năm 2013, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang thăm chính thức Mỹ và cùng với Tổng thống Mỹ Barack Obama tuyên bố hai nước thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện.

Tháng 7/2015, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm chính thức Mỹ và hai nước ra Tuyên bố Tầm nhìn chung về quan hệ Việt Nam – Mỹ. Đến tháng 9 cùng năm, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cũng thăm chính thức Mỹ. Và tháng 5/2017, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc thăm chính thức Mỹ.

Trong thời gian gần đây, quan hệ hai bên tiếp tục đà phát triển tích cực. Lãnh đạo hai bên duy trì tiếp xúc và điện đàm ở các cấp, đặc biệt Việt Nam tổ chức thành công các hoạt động của Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc bên lề Đại hội đồng Liên hợp quốc (9/2021) và các cuộc gặp của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính với Tổng thống Joe Biden và Đặc phái viên John Kerry bên lề COP26 (10/2021).

Hai bên duy trì các cơ chế đối thoại dưới hình thức trực tuyến trong thời gian Covid-19 và linh hoạt duy trì các trao đổi lẫn nhau thông qua hình thức viết thư và điện đàm, đáng chú ý là các cuộc điện đàm giữa Bộ trưởng Bùi Thanh Sơn với Đặc phái viên về Biến đổi khí hậu John Kerry (4/2022); Thứ trưởng Nguyễn Quốc Dũng với Trợ lý Ngoại trưởng Jessica Lewis (1/2022), Trợ lý Ngoại trưởng Daniel Kritenbrink và Đặc phái viên Kurrt Campbell (1/2022); Thứ trưởng thường trực Nguyễn Minh Vũ điện đàm với Cố vấn Derek Chollet (2/2022).

Hợp tác toàn diện trên mọi mặt

Trong các trao đổi, tiếp xúc giữa hai bên, phía Mỹ tái khẳng định cam kết ủng hộ một Việt Nam "mạnh, độc lập và thịnh vượng", tiếp tục đánh giá cao vị thế và coi trọng quan hệ với Việt Nam, đề nghị hai bên tiếp tục có các bước đi để tăng cường quan hệ, trong đó ưu tiên hợp tác kinh tế - thương mại, an ninh - quốc phòng, y tế, năng lượng.

Về mặt kinh tế, thương mại, thương mại Việt – Mỹ liên tục tăng trưởng mạnh với tổng kim ngạch năm 2021 đạt hơn 111,56 tỷ USD. Mỹ tiếp tục là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và Việt Nam trở thành đối tác thương mại lớn thứ 9 của Mỹ. Hai nước đã tiếp tục trao đổi, thảo luận về các vấn đề cụ thể và đạt kết quả tích cực, nổi bật là việc Cơ quan Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) tuyên bố chính thức kết thúc điều tra 301 về tiền tệ và gỗ, theo đó không áp thuế thương mại với Việt Nam.

Về đầu tư, tính đến tháng 3/2022, đầu tư trực tiếp của Mỹ tại Việt Nam đạt 10,3 tỷ USD, đứng thứ 11/141 trong số các nước và vùng lãnh thổ có FDI tại Việt Nam. Các doanh nghiệp lớn của Mỹ tiếp tục quan tâm, đầu tư vào thị trường Việt Nam: Intel thông báo bổ sung đầu tư gần 500 triệu USD vào nhà máy tại Thành phố Hồ Chí Minh; đối tác sản xuất chính của Apple (Foxconn) bổ sung đầu tư 270 triệu USD tại Bắc Giang... Phía Mỹ thể hiện sự sẵn sàng thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực Việt Nam quan tâm như phát triển cơ sở hạ tầng, chuỗi cung ứng, năng lượng, kinh tế số. Ngày 29/3/2022, tập đoàn Vinfast ký hợp đồng xây dựng nhà máy sản xuất xe điện và pin trị giá 4 tỷ USD tại bang North Carolina.

Hợp tác an ninh – quốc phòng song phương cũng được duy trì tích cực. Trong các cuộc trao đổi đoàn, tiếp xúc cấp cao, hai bên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác trong nhiều nội dung quan trọng.

Hai bên cũng ký kết Bản ghi nhớ về hợp tác tìm kiếm, quy tập và xác định danh tính hài cốt liệt sỹ Việt Nam và Thỏa thuận bảo mật thông tin quân sự tổng quát (GSOMIA), tạo cơ sở để tiếp tục thúc đẩy hợp tác sâu rộng hơn thời gian tới.

Vấn đề khắc phục hậu quả chiến tranh tiếp tục được ưu tiên. Hoạt động tìm kiếm người mất tích trong chiến tranh Việt Nam (MIA), tìm kiếm liệt sỹ Việt Nam, xử lý dioxin, hỗ trợ người khuyết tật tiếp tục được đẩy mạnh. Việt Nam tích cực phối hợp với Cơ quan phát triển quốc tế Mỹ (USAID) triển khai Bản Ghi nhớ Ý định (MOI) về hợp tác nâng cao năng lực giám định hài cốt trong chiến tranh…

Hợp tác giáo dục cũng đạt được nhiều bước tiến tích cực thời gian gần đây với việc hai bên thúc đẩy hợp tác giáo dục - đào tạo, chuyển giao công nghệ. Cơ quan Tài chính Phát triển Quốc tế Mỹ (DFC) công bố khoản ngân sách trị giá 37 triệu USD cho Trường Đại học Fulbright Việt Nam (FUV) vay để xây trường ở Quận 9, Thành phố Hồ Chí Minh; tiếp tục phối hợp triển khai việc chuẩn bị cho tình nguyện viên Mỹ vào Việt Nam giảng dạy tiếng Anh (PC).

Hiện nay Việt Nam có 6 cơ sở giáo dục có vốn đầu tư của Mỹ tại Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Hải Phòng, Bình Dương. Về hợp tác y tế và ứng phó COVID-19, Việt Nam tích cực vận động phía Mỹ hỗ trợ ứng phó COVID-19. Đến nay, Mỹ đã hỗ trợ cho Việt Nam gần 40 triệu liều vắc-xin, trong đó có gần 39 triệu liều thông qua cơ chế COVAX.

Phía Mỹ chuyển cho Việt Nam 111 tủ lạnh âm sâu để bảo quản vắc-xin Pfizer; đề xuất viện trợ bộ xét nghiệm nhanh CUE do Mỹ sản xuất và phối hợp chuyển giao công nghệ vắc xin mRNA mới nhất và thuốc điều trị cho đối tác Việt Nam. Phía Mỹ cũng đã khai trương Văn phòng CDC khu vực tại Hà Nội nhân chuyến thăm của Phó Tổng thống Harris.

Về hợp tác khu vực và quốc tế, hai nước cũng duy trì phối hợp trong các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm như vấn đề Mê Công, Myanmar, Triều Tiên, phòng chống đại dịch COVID-19; đặc biệt là trong khuôn khổ Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc và trong các cơ chế của ASEAN.

Hiện hai bên đang tích cực phối hợp thu xếp các hoạt động đối ngoại của lãnh đạo hai nước thời gian tới, trong đó có chuyến thăm Mỹ của Thủ tướng Chính phủ dự Hội nghị Cấp cao đặc biệt Mỹ - ASEAN, thăm, làm việc tại Mỹ (11-17/5/2022) cũng như chuẩn bị tổ chức các cơ chế đối thoại thường niên.